το κείμενο αυτό αναρτάται εδώ όπως ακριβώς δημοσιεύτηκε στο περιοδικό μας "Όρος Ταΰγετος" στο τεύχος 10 

 

ΟΡΕΙΒΑΣΙΑ & ΟΡΕΙΒΑΤΙΚΑ ΠΑΙΧΝΙΔΙΑ

…η τέχνη της επιβίωσης εν κινδύνω

    Μια πλήρης και εκτενής αναφορά όλων των μορφών της ορειβατικής δραστηριότητας, εκτός του ότι θα υπερέβαινε το πλαίσιο και τον περιορισμένο χώρο αυτού του περιοδικού, θα αντιμετώπιζε και μια σειρά από άλλες δυσκολίες σε βαθμό που το εγχείρημα θα μπορούσε να χαρακτηριστεί και εως αδύνατο. Ο προσδιορισμός του θέματος έχει να κάνει με τον ίδιο τον ορισμό του όρου «ορειβασία». Η σχετική βιβλιογραφία είναι τεράστια, και βέβαια ο κατάλογος των ορειβατικών δραστηριοτήτων αρκετά μακρύς, και πολλές φορές διαφορετικός σε κάθε θεώρηση. Πολλοί περιορίζουν τα ορειβατικά «παιχνίδια» στην ορεινή πεζοπορία, την αναρρίχηση, το ορειβατικό σκι. Όμως ακόμη και εδώ οι υποκατηγορίες είναι πολυάριθμες (π.χ. αναρρίχηση βράχου, πάγου, μεικτού πεδίου, Bouldering κτλ) Κάποιοι άλλοι διευρύνουν πολύ τα όρια και προσθέτουν δραστηριότητες όπως το canyoning, την ορεινή ποδηλασία, τη σπηλαιολογία. Μερικοί τρίτοι συνδέουν την ορειβασία με τα ακραία σπορ και την ανάληψη όλο και μεγαλύτερων ρίσκων. Είναι γνωστή η δήλωση του μεγάλου Reinhold Messner¹ ότι: «η ορειβασία είναι η τέχνη της επιβίωσης εν κινδύνω». Όμως ακόμη και σε αυτή την περίπτωση οι ορειβάτες δεν αρέσκονται να παίρνουν ρίσκα που εξαρτώνται μόνο από την τύχη και όχι από την ικανότητα. Ένας άλλος μεγάλος αναρριχητής ο G.W. Young² έδωσε έναν πιο μετριοπαθή ορισμό: «κανένας ορειβάτης που σέβεται τη κοινή λογική και δυσπιστεί στις λυρικές εξάρσεις, δε θα ισχυριστεί για την ορειβασία ότι είναι κάτι περισσότερο, κατ’ αρχήν, από ένα σπουδαίο σπορ – ίσως το σπουδαιότερο»

    Επίσης η διαχρονική εξέλιξη του συγκεκριμένου χώρου έχει διαφοροποιήσει και αυξήσει τον αριθμό των ορειβατικών «παιχνιδιών» τα οποία πλέον έχει αγκαλιάσει πολύ περισσότερος κόσμος από ότι στο παρελθόν. Ενώ το 19ο αιώνα η ορειβασία ήταν μια ενασχόληση της άρχουσας τάξης σε λίγες χώρες και στο υψηλότερό της επίπεδο έφτανε εως την αναρρίχηση και κατάκτηση των κορυφών των Άλπεων, σήμερα τείνει να γίνει μαζικό άθλημα (σε πολλές χώρες) με πάρα πολλές μορφές σε σημείο που ορισμένες από αυτές να τείνουν να αυτονομηθούν. Σε υψηλό επίπεδο σήμερα δεν ενδιαφέρει τόσο η ανάβαση σε κάποια οκταχίλιαρη κορυφή όσο ο τρόπος με τον οποίο αυτή γίνεται καθώς και το άνοιγμα κάποιας υπερδύσκολης διαδρομής στις κάθετες πλευρές των μεγάλων ορεινών συγκροτημάτων του πλανήτη. Και κάθε στιγμή που περνά ακούμε και μια νέα διεύρυνση των μορφών της ορειβατικής δράσης.

    Εμείς εδώ θα παρουσιάσουμε κάποιες απόψεις από τη βιβλιογραφία με στόχο κυρίως ο αναγνώστης να πάρει μια εικόνα των δραστηριοτήτων που μπορεί να εμπεριέχονται πίσω από τη λέξη ορειβασία, χωρίς ωστόσο, όπως αναφέρθηκε, αυτό να σημαίνει ότι καλύπτουμε όλο το φάσμα των δράσεων ή ότι η αναφορά αυτή είναι καθολικά αποδεκτή.

    Ψάχνοντας στο διαδίκτυο βρίσκουμε τον εξής ορισμό (από τη Wikipedia): Ορειβασία είναι το άθλημα, χόμπι ή επάγγελμα του να μετακινείσαι με τα πόδια στα βουνά. (Όρεο-βασία: Περπάτημα στα όρη). Με την ευρύτερη της έννοια, η λέξη ορειβασία περιλαμβάνει και την αναρρίχηση και το ορειβατικό σκι. Αυτή η ευρύτερη έννοια περιγράφεται στα αγγλικά με την λέξη Mountaineering. Στο British Mountaineering Council περιγράφονται οι ορολογίες:

• Hill walking (ορεινή πεζοπορία) - περιλαμβάνει περπάτημα σε ορεινό ανάγλυφο μέσα από απολαυστικά τοπία με θαυμάσια θέα.

• Scrambling - περιλαμβάνει την ορεινή πεζοπορία περπάτημα και σκαρφάλωμα βράχου πιθανώς με σχοινιά.

• Mountaineering - περιλαμβάνει περπάτημα, σκαρφάλωμα βράχου με σχοινιά, καθώς και σκαρφάλωμα βράχου και πάγου σε μεγάλα βουνά.

    Στο Αναλυτικό Τεχνικό Εγχειρίδιο³ του ΕΟΣ Αχαρνών διαβάζουμε ότι σε ανώτερο επίπεδο ιδιαίτεροι όροι χρησιμοποιούνται για να εκφράσουν την Ορειβασία, κυρίως όταν αυτή εφαρμόζεται σε συγκεκριμένες περιοχές. Έτσι έχουμε τον Αλπινισμό ο οποίος αναφέρεται σε δύσκολη ανάβαση από βαθμολογημένες διαδρομές στις αιχμηρές κορυφές των Άλπεων (ή σε αντίστοιχα βουνά ανά τον κόσμο) και τον Ιμαλαϊσμό ο οποίος έχει να κάνει με αναβάσεις σε βουνά από 7000μ και πάνω όπου επιπλέον πρόβλημα είναι η έλλειψη οξυγόνου.

    Στην ίδια πηγή³ η κατηγοριοποίηση που αναφέρθηκε παραπάνω παρουσιάζεται πιο αναλυτικά. Αναφέρεται ότι η ορειβασία περιλαμβάνει τρεις βασικές τεχνικές:

i. Ορεινή Πεζοπορία. Ονομάζεται η τεχνική που χρησιμοποιείτε κατά την ανάβαση, την κατάβαση ή τη διάσχιση οποιουδήποτε βουνού κυρίως περπατώντας, όπου δεν απαιτούνται γενικά πολύ ειδικές τεχνικές εκτός αν γίνεται σε μεγάλο υψόμετρο ή σε παγετώνα. Η ανάβαση γίνεται περπατώντας, συνδυάζοντας - τοπικά μόνο και όχι απαραίτητα – πολύ απλές τεχνικές αναρρίχησης για να ξεπεραστούν τα τυχόν εμπόδια ή για να ασφαλιστούν εκτεθειμένα τμήματα της διαδρομής. Αυτή είναι η συνηθέστερη μορφή ορειβασίας με την οποία ασχολούνται τα περισσότερα μέλη των ορειβατικών συλλόγων παγκοσμίως και πολλές φορές ταυτίζεται με την ορειβασία. Γίνεται σχεδόν παντού, σε ανηφοριές, υψίπεδα, διάσελα, λούκια, παγετώνες, χειμώνα - καλοκαίρι, στο Καλάθι, στις Άλπεις, στα Ιμαλάϊα. Αποτελεί τη βασική έκφραση της ορειβασίας. Περιλαμβάνει την κίνηση σε χιόνι και πάγο και προϋποθέτει σε ορισμένες μορφές τη γνώση τεχνικών ασφάλισης και κίνησης σε σχοινοσυντροφιά. Η πολυήμερη πεζοπορία σε χαμηλά ή μέσου ύψους βουνά ή σε μεγάλα ορεινά συγκροτήματα με ελαφρές αναρριχητικές δυσκολίες ονομάζεται και trekking και είναι μία από τις πιο έντονα αναπτυσσόμενες δραστηριότητες στο βουνό.

ii. Αναρρίχηση. Είναι η ανάβαση μιας απότομης και βραχώδους, παγωμένης ή χιονισμένης πλαγιάς (ορθοπλαγιά) όπου απαιτούνται ειδικές γνώσεις, δεξιότητες και εξοπλισμός. Έχει να κάνει με το κατακόρυφο τμήμα μιας διαδρομής. Όταν η αναρρίχηση γίνεται με φυσικές κινήσεις και εκμεταλλευόμαστε μόνο το φυσικό ανάγλυφο του βράχου τότε μιλάμε για ελεύθερη αναρρίχηση. Τα υλικά (καρφιά, σχοινιά, καραμπίνερ κτλ) χρησιμοποιούνται μόνο για την ασφάλεια του ορειβάτη και όχι ως μέσο προώθησης. Αντίθετα όταν η ανάβαση γίνεται και υποβοηθούμενη από τα μέσα αυτά τότε μιλάμε για τεχνητή αναρρίχηση. Η αναρρίχηση έχει εξελιχθεί πάρα πολύ τις τελευταίες δεκαετίες σε βαθμό που πολλοί άνθρωποι να ασχολούνται μόνο με αυτή χωρίς να ενδιαφέρονται για τις κορυφές. Επίσης έχει πάρα πολλούς επιμέρους τομείς όπως: αθλητική αναρρίχηση, τεχνητή, μεγάλων ορθοπλαγιών, παραδοσιακή, μοναχική, μοναχική χωρίς ασφαλιστικά μέσα, bouldering, πίστας, σε γκρεμούς πάνω από θάλασσα, βράχου, πάγου, μικτού πεδίου.  a. Αλπινισμός. Πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη του 18ου αιώνα για να χαρακτηρίσει τις αναβάσεις στις αιχμηρές σα βελόνες κορυφές των Άλπεων. Απαιτούνται εξοπλισμός, γνώσεις και δεξιότητες σε όλο το φάσμα των τεχνικών της ορειβασίας. Μια αλπινιστική διαδρομή συνδυάζει: μεγάλο ανάπτυγμα σε μέσο, ψηλό ή πολύ ψηλό βουνό, δύσκολη πρόσβαση και επιστροφή, τοποθέτηση ασφαλειών και αναρρίχηση με μπότες, προνόηση για bivouac (αναγκαστική διανυκτέρευση). Μπορεί να περιέχει κίνηση σε σαθρό πεδίο, διάσχιση παγετώνα, αναρρίχηση βράχου, πάγου ή και μικτού πεδίου.

iii. Ορειβατικό Σκι. Διαφέρει με το σκι της πίστας στο ότι οι δέστρες ανασηκώνονται στο πίσω τμήμα κατά την ανάβαση ενώ στην κατάβαση κλειδώνουν. Επίσης στην ανάβαση κάτω από τα πέδιλα επικολλούνται ειδικές λωρίδες συνθετικού υφάσματος (φώκιες) που αποτρέπουν το γλίστρημα προς τα πίσω και κάνουν δυνατή την άνοδο στη πλαγιά. Με το ορειβατικό σκι μπορεί να κινηθεί κανείς ταχύτατα στο χιονισμένο πεδίο στο βουνό καλύπτοντας πολύ μεγάλες αποστάσεις σε μικρό χρόνο. Δίνει την ελευθερία της κίνησης πέρα από το συνωστισμό των χιονοδρομικών κέντρων, στο απάτητο χιόνι σε μεγάλο εύρος του ορεινού χώρου. Παρουσιάζονται περισσότερες δυσκολίες και κίνδυνοι από το κλασσικό σκι. Για να ασχοληθεί κάποιος με το ορειβατικό σκι θα πρέπει να είναι καλός χιονοδρόμος στη κατάβαση πίστας και να έχει εμπειρία ορεινής πεζοπορίας και στοιχείων αναρρίχησης.

    Εμείς εδώ θα επισημάνουμε ότι, σύμφωνα με την παραπάνω θεώρηση, κάποιος που ασχολείται μόνο με την πεζοπορία χωρίς να έχει γνώσεις και ικανότητες αναρρίχησης δεν μπορεί να είναι ένας πλήρης ορειβάτης. Ισχύει βέβαια και το αντίστροφο. Όπως αναφέρει ο C.T. Dent⁴: «…εάν ένας άνθρωπος μπορεί να σκαρφαλώσει με σιγουριά ένα βράχο που άλλοι άνθρωποι δε θα επιχειρήσουν ή δεν μπορούν να ανέβουν, αυτός είναι ένας καλός αναρριχητής βράχου και τίποτε περισσότερο. Εάν μπορεί να κρίνει τη σωστή χάραξη στα γρήγορα και να ανοίξει τη σωστή διαδρομή χωρίς δισταγμό και λάθη, σε μια ορθοπλαγιά με χιόνι και πάγο, αυτός είναι ένας καλός τεχνίτης πάγου. Αλλά και αυτό τελειώνει εκεί. Συνδυάζοντας αυτές τις ικανότητες και προσθέτοντας δύναμη, εφευρετικότητα, κουράγιο που μπορεί να ανταπεξέλθει στις δύσκολες συνθήκες κακού καιρού, δύσκολων πεδίων και κινδύνων, έχουμε ένα ολοκληρωμένο άτομο που κάνει ορειβασία, έναν Ορειβάτη»

    Θέλοντας να δούμε και μια λίγο πιο διαφορετική αλλά και περισσότερο διευρυμένη οπτική των μορφών των ορειβατικών παιχνιδιών θα παραθέσουμε εδώ την κατηγοριοποίηση του βιβλίου: «Εγκόλπιον Τεχνικής Ορειβασίας⁵». Έχουμε λοιπόν τις εξής μορφές ορειβατικών παιχνιδιών:

1. Ορεινή Πεζοπορία. Είναι το σχετικά εύκολο περπάτημα στην ορεινή φύση χωρίς τεχνικές δυσκολίες και ιδιαίτερες απαιτήσεις. Παρουσιάζεται σαν ένας περίπατος στο βουνό. Με την έννοια αυτή αποτελεί ένα υποσύνολο της αντίστοιχης κατηγορίας που αναφέρθηκε παραπάνω.

2. Ορεινή Διάσχιση. Εδώ εντάσσονται οι πολυήμερες ορεινές πεζοπορίες που διασχίζουν εκτεταμένα ορεινά συγκροτήματα για να καταλήξουν σε διαφορετικό σημείο από αυτό της εκκίνησης και σε μεγάλη απόσταση από αυτή. Η διανυκτέρευση γίνεται συνήθως σε καταφύγια ή σε ορεινούς οικισμούς.

3. Ορειβατική Διάσχιση. Είναι μια ορεινή διάσχιση που επιπλέον περιλαμβάνει περάσματα που παρουσιάζουν τεχνικές δυσκολίες και απαιτούν τη χρήση τεχνικών και μεθόδων τεχνικής ορειβασίας.

4. Χειμερινή Ορειβασία. Οι αναβάσεις που γίνονται το χειμώνα όπου έχουμε να αντιμετωπίσουμε τις γνωστές πιο δυσμενείς συνθήκες του χειμερινού βουνού όπως χιόνι, πάγο, πολύ χαμηλές θερμοκρασίες, κίνδυνο χιονοστιβάδων, βαρύτερο σακίδιο, περισσότερα ρούχα κτλ.

5. Trekking. Είναι μια μορφή ορεινής πεζοπορίας με μεγάλη χρονική διάρκεια που γίνεται κυρίως εκτός Ευρώπης. Περιλαμβάνει μεταφορά εξοπλισμού και διανυκτέρευση στο ύπαιθρο. Ο ορισμός δε διαφέρει με αυτόν που συναντήσαμε πιο πριν.

    Οι πέντε αυτές περιπτώσεις εντάσσονται στη κατηγορία ορεινή πεζοπορία όπως παρουσιάζεται στο Εγχειρίδιο³ του ΕΟΣ Αχαρνών που είδαμε πιο πάνω. Συνεχίζουμε:

6. Κλασική Ορειβασία. Είναι η ολοκληρωμένη μορφή της ορειβασίας η οποία δεν περιορίζεται στο εύκολο βουνό, αλλά καλύπτει όλες τις μορφές του ορεινό ανάγλυφου, ανεξάρτητα από εδαφικές δυσκολίες (απόκρημνες ορθοπλαγιές, δύσβατα φαράγγια, παγετώνες κτλ) και παρέχει τη δυνατότητα στον εκπαιδευμένο και έμπειρο ορειβάτη να προσεγγίσει με τις δικές του δυνάμεις και με ασφάλεια κάθε σπιθαμή γης σε αυτόν τον πλανήτη και σε όλες τις εποχές του έτους.

7. Ορειβατικές Αποστολές. Πρόκειται για πολυήμερες αναβάσεις σε βουνά μεγάλου υψομέτρου εκτός Ευρώπης. Περιλαμβάνει τη μεταφορά εξοπλισμού και το στήσιμο κατασκηνώσεων. Εκτός από τυχόν τεχνικές δυσκολίες ο ορειβάτης είναι αντιμέτωπος και με την ασθένεια του υψομέτρου.

8. Via Ferrata. Πρόκειται για αναρρίχηση σε διαδρομές που είναι εξοπλισμένες με συρματόσχοινα και σιδερένια σκαλοπάτια όπου ο ορειβάτης μπορεί να ανέβει αυτασφαλιζόμενος. Τέτοιες διαδρομές συναντάμε εκατοντάδες στα Ευρωπαϊκά βουνά.

9. Κλασική Αναρρίχηση. Η ορειβατική τεχνική που αναπτύσσεται για το σκαρφάλωμα σε απότομα βράχια και κυρίως αποσκοπεί στο ανέβασμα μιας ορθοπλαγιάς ή στο να φθάσουμε σε κάποια κορυφή.

10. Αθλητική Αναρρίχηση. Εδώ κεντρικός στόχος είναι η ανάβαση μιας πίστας εντελώς ελεύθερα. Ο εξοπλισμός χρησιμοποιείται μόνο για ασφάλιση. Το κριτήριο δεν είναι το πάτημα κάποιας κορυφής, ούτε η υψομετρική διαφορά της διαδρομής αλλά μόνο η δυσκολία αυτής.

11. Αναρρίχηση σε πάγο. Πρόκειται για αναρρίχηση σε παγετώνες, παγωμένες ορθοπλαγιές και λούκια καθώς και σε παγωμένους καταρράκτες. Η τεχνική, ο εξοπλισμός (κραμπόν, πιολέ κλπ), τα ρούχα και τα παπούτσια διαφοροποιούνται σημαντικά σχετικά με την κλασική αναρρίχηση.

12. Μικτές Αναβάσεις. Είναι οι αναβάσεις – αναρριχήσεις που γίνονται σε μικτό πεδίο από βράχο, χιόνι και πάγο.

13. Ορειβατική Χιονοδρομία. Περιλαμβάνει την ανάβαση στη κορυφή με σκι και τη χιονοδρομική διάσχιση. Με περισσότερες λεπτομέρειες έχουμε αναφερθεί στην προηγούμενη ταξινόμηση στη κατηγορία ορειβατικό σκι.

14. Αλεξίπτωτο Πλαγιάς. Πρόκειται για το γνωστό «παραπέντε», το πέταγμα δηλαδή από μια πλαγιά ή από μια κορυφή ενός βουνού με μια συσκευή που μοιάζει πολύ με αλεξίπτωτο και, που, όμως, κατά τους συγγραφείς του Εγκολπίου, δεν έχει καμιά σχέση με αυτό. Το περιγράφουν περισσότερο ως μια ανεξάρτητη πτητική κατασκευή.

15. Ορεινή Ποδηλασία. Προήλθε από την τροποποίηση και εξέλιξη του ποδηλάτου (mountain bike) ώστε αυτό να μπορεί να κινείτε σε χωμάτινους δρόμους και μονοπάτια. Έχει αποκτήσει πολλές χιλιάδες φανατικούς οπαδούς ανά τον κόσμο τις τελευταίες δεκαετίες.

16. Canyoning. Είναι η διάσχιση και το κατέβασμα φαραγγιών με τη χρήση ειδικού εξοπλισμού.

17. Ορεινή Ναυσιπλοΐα. Οι συγγραφείς προτείνουν αυτό τον όρο για να συμπεριλάβουν μια μεγάλη γκάμα δραστηριοτήτων στο βουνό όπως τρέκινγκ σε μεγάλα ποτάμια ανά τον κόσμο, ράφτινγκ, κανό, καγιάκ.

18. Σπηλαιολογία. Εντάσσεται στην ορειβασία με την έννοια ότι μία επιδίωξη του ορειβάτη είναι η προσέγγιση στις πιο απρόσιτες και απόκρυφες περιοχές ενός βουνού όπως για παράδειγμα σε μια σπηλιά.

    Η αλήθεια είναι πως οι συγγραφείς του Εγκολπίου Τεχνικής Ορειβασίας⁵ έχουν διευρύνει πολύ τα όρια σχετικά με το τι εμπεριέχεται στην ορειβατική δράση περιλαμβάνοντας δραστηριότητες που από καιρό έχουν αυτονομηθεί και αποκτήσει τους δικούς τους οπαδούς. Όμως σε κάθε περίπτωση εμείς θα συμφωνήσουμε με την άποψή τους που λέει ότι: «…όσο και να διαχωρίζουμε, να ταξινομούμε και να εντάσσουμε σε διαφορετικούς φορείς (συλλόγους και ομοσπονδίες) τις διάφορες εκδηλώσεις μας στο βουνό, στην πράξη, το ορειβατικό παιχνίδι είναι μία, ενιαία και αδιάσπαστη εκδήλωση κατά τη διάρκεια της οποίας ανάλογα με τις ανάγκες και τις διαθέσεις μας, απλώς εναλλάσσουμε τα πεδία δράσης, τον εξοπλισμό και τις απαιτούμενες τεχνικές»

    Συνεχίζοντας την περιήγησή μας στη βιβλιογραφία πάνω στο θέμα του τι είναι και πώς κατατάσσεται η ορειβατική δράση θα παρουσιάσουμε κάποιες απόψεις που περιέχονται στο σημαντικό βιβλίο «Ορειβασία: ιστορία και ιστορίες⁶» του Γ. Μαρτζούκου. Με το κέντρο βάρους να έχει μετατοπιστεί προς την αναρρίχηση παρατίθεται η πολύ σημαντική και φιλοσοφημένη σκέψη του Lito Tejeda-Flores⁷ σχετικά με τα «παιχνίδια» που παίζουν οι ορειβάτες.

    Για τον Flores «climber» είναι όποιος επιλέγει να ανέβει σε μέρη όπου θα συναντήσει δυσκολίες τις οποίες πρέπει να υπερνικήσει. Ο όρος «climber» με την έννοια που χρησιμοποιείται εδώ υπονοεί τον ορειβάτη-αναρριχητή. Γράφει ο Flores «..η ορειβασία δεν είναι ένα ομοιογενές άθλημα, αλλά μάλλον ένα άθροισμα διαφόρων δραστηριοτήτων οι οποίες όμως έχουν άμεση σχέση μεταξύ τους». Προτείνει να δούμε την ανάβαση γενικά σαν μια ιεράρχηση αναρριχητικών επιδιώξεων, κάθε μία προσδιορισμένη από ένα σύνολο κανόνων. Οι κανόνες έχουν να κάνουν με μια σειρά απαγορεύσεων όπως αν θα χρησιμοποιούμε σκοινιά, καρφιά, σκάλες κτλ. Οι κανόνες προσδιορίζουν το είδος του ορειβατικού «παιχνιδιού» και έχουν θεσπιστεί για να προστατεύουν τα αισθήματα του ορειβάτη- αναρριχητή από την άνευ περιεχομένου νίκη που αντιπροσωπεύει ένα τεχνολογικό επίτευγμα. Όσο πιο ψηλά ανεβαίνουμε στη κλίμακα ο στόχος γίνεται δυσκολότερος και οι απαγορεύσεις-κανόνες λιγότερες. Ας το εξηγήσουμε λίγο περισσότερο. Στην βραχοάσκηση (bouldering) δεν επιτρέπετε τίποτα (πχ χρήση ασφαλειών, καρφιών κτλ) ενώ στο άλλο άκρο στις αποστολές επιτρέπονται σχεδόν τα πάντα. Γιατί για παράδειγμα δεν έχει κανένα νόημα να χρησιμοποιήσει κάποιος μια σκάλα για να ανέβει ένα βράχο μερικών μέτρων, ενώ το να χρησιμοποιήσει την ίδια σκάλα για να περάσει μια κρεβάς στο Khumbu Icefall θα ήταν πολύ λογικό, διότι το Έβερεστ αντιστέκεται στην κατάκτησή του τόσο καλά που μια σκάλα δε θα φέρει μεγάλη διαφορά στην επιτυχία της ανάβασης. Οι κανόνες-απαγορεύσεις χρησιμοποιούνται για να διατηρηθεί ένας βαθμός αβεβαιότητας ως προς το τελικό αποτέλεσμα. Από αυτή την αβεβαιότητα πηγάζει η ουσία της περιπέτειας και της προσωπικής ικανοποίησης του αναρριχητή. Και τούτο διότι, πράγματι η έννοια του σπορ συνδέεται απόλυτα με την επινόηση κάποιου, ή κάποιων τεχνικών προβλημάτων που η λύση τους θα δώσει χαρά στον αθλούμενο. Παρουσιάζουμε, λοιπόν, την κατάταξη των ορειβατικών «παιχνιδιών», κατά τον Flores, από τη χαμηλότερη προς την υψηλότερη θέση της κλίμακας.

Το παιχνίδι τη Βραχοάσκησης – The Bouldering game. Γίνεται σε χαμηλά βράχια και είναι το πιο σύνθετο παιχνίδι εφ’ όσον έχει τους περισσότερους κανόνες που απαγορεύουν σχεδόν τα πάντα – σχοινιά, καρφιά, ασφάλειες – όλα. Το μόνο που μένει είναι το άτομο μπροστά στο βράχο αντιμέτωπο με το αναρριχητικό πρόβλημα.

Το παιχνίδι της αναρρίχησης σε πλάκες – The Crag Climbing Game. Γίνεται σε βράχια μετρίου μεγέθους με τις διαδρομές να είναι από μία εως τρεις σκοινιές. Η αναρρίχηση γίνεται ελεύθερα με περιορισμένη ασφάλιση και χρήση πολύ συγκεκριμένων σημείων «ρελέ». Γενικά αποφεύγεται η χρήση καρφιών.

Το παιχνίδι της αναρρίχησης σε διαδοχικές πλάκες - The Continuous Rock-Climbing Game. Αφορά μακρύτερες διαδρομές με πολλές σκοινιές, όπου υπάρχει ο παράγων χρόνος για να βγει ο αναρριχητής στη κορυφή. Εδώ ο αναρριχητής μπορεί να χρησιμοποιήσει όλα τα σύνεργα που διαθέτει, ακόμη και τεχνητά

Το παιχνίδι της αναρρίχησης σε μεγάλες ορθοπλαγιές - The Big Wall Game. Το παιχνίδι αυτό παίζεται κυρίως στους Δολομίτες και στο Γιοσεμίτι στις ΗΠΑ. Χαρακτηρίζεται από τις μεγάλες χρονικές περιόδους (πολυήμερες αναβάσεις) που πρέπει να μείνει ο αναρριχητής στο βράχο. Εδώ κάποια μέλη της σχοινοσυντροφιάς μπορεί να ανέβουν με ζουμάρ κάποιες μέρες μεταφέροντας εφόδια. Γενικά επιτρέπεται κάθε υλικό και προγραμματισμός (με εξαίρεση τα σταθερά σχοινιά που φθάνουν εως τη βάση)

Το παιχνίδι της αναρρίχησης σε Αλπικές ορθοπλαγιές - The Alpine Climbing Game. Σε αυτό ο αναρριχητής βρίσκεται αντιμέτωπος, για πρώτη φορά, με ολόκληρο το φάσμα των εχθρικών δυνάμεων του ορεινού τοπίου. Εκτός από τα εγγενή προβλήματα αναρρίχησης, χρονικής διάρκειας, οργάνωσης, ανεφοδιασμού, δυσκολίας διαδρομής, ο αναρριχητής αντιμετωπίζει αντικειμενικούς κινδύνους όπως κατολισθήσεις, ακραίες καιρικές συνθήκες. Αυτές ακριβώς οι συνθήκες οδηγούν σε μια περαιτέρω χαλάρωση των ορειβατικών κανόνων καθ’ όσον η επιτυχής έκβαση του παιχνιδιού συχνά περιλαμβάνει την απλή επιβίωση.

Το παιχνίδι της αναρρίχησης σε «σούπερ» ορθοπλαγιές - The Super alpine Game. Το παιχνίδι αυτό δεν παραδέχεται τεχνικές οργανωμένων αποστολών σε βουνά και πεδία που παραδοσιακά προσφερόταν γι’ αυτό. Υπέρτατος απαγορευτικός κανόνας είναι ότι η ομάδα πρέπει να είναι αυτάρκης. Απαγορεύεται η σύνδεση με ασφαλή βάση, οι διαδοχικές κατασκηνώσεις, τα σταθερά σχοινιά, η αποθήκευση υλικών κτλ. Με αυτούς τους περιορισμούς εντείνεται ο βαθμός αυτοδέσμευσης των μελών της ομάδας όσο και η αβεβαιότητα της επιτυχίας καθιστώντας όμως τη νίκη πολύ πιο μεστή περιεχομένου. Μεταξύ των πρώτων τέτοιων αναρριχήσεων συγκαταλέγονται η ανάβαση του Cerro Torre και η πρώτη του Eiger North Wall

Οι ορειβατικές αποστολές – The Expedition Game. Το «παιχνίδι» αυτό δεν έχει κανένα περιορισμό. Τίποτε δεν απαγορεύεται στον αναρριχητή. Βέβαια και εδώ μπορεί να αξιολογηθούν διαφορετικά κάποιες αναβάσεις όπως η Γερμανική αποστολή στο Broad Peak όπου οι ορειβάτες μετέφεραν όλα τα εφόδια στις πλάτες τους σε αντίθεση με τις συνήθεις αποστολές στα Ιμαλάϊα όπου τα πάντα τα κουβαλάνε οι Σέρπα.

    Η ταξινόμηση αυτή δεν γίνεται για να μας πει πιο «παιχνίδι» είναι καλύτερο ή πιο δύσκολο. Σκοπός της ιεράρχησης είναι να υπάρξει μια ξεκάθαρη κλίμακα πάνω στην οποία να μπορούν να συζητηθούν τα αναρριχητικά «ήθη». Και ο Flores προτείνει να θεωρήσουμε ότι η αναρρίχηση γίνεται με τα «χρηστά ήθη» όταν ο αναρριχητής ακολουθεί τους κανόνες του παιχνιδιού που ο ίδιος έχει επιλέξει να παίξει. Αντίθετα όταν η αναρρίχηση γίνεται με κανόνες που αντιστοιχούν σε ανώτερη κλίμακα (λιγότεροι περιορισμοί) τότε ό αναρριχητής έχει κακό στιλ και αντιδεοντολογική συμπεριφορά.

    Ένα θέμα που τίθεται εδώ είναι το ποιος φτιάχνει του κανόνες. Η απάντηση είναι ότι διαμορφώνονται από τη στιγμή που γίνουν αποδεκτοί από τη μεγάλη μάζα των αναρριχητών. Επίσης θα πρέπει να σημειώσουμε ότι οι κανόνες αλλάζουν με το πέρασμα του χρόνου. Μάλιστα τελευταία αλλάζουν με πολύ πιο γρήγορους ρυθμούς. Και το δρόμο δείχνουν αυτοί που ανήκουν στη ελίτ των αναρριχητών. Είναι αυτοί που επιλέγουν να παίξουν ένα παιχνίδι χρησιμοποιώντας κανόνες χαμηλότερης κατηγορίας (με περισσότερους περιορισμούς) να πραγματοποιήσουν αναβάσεις με καλύτερο στυλ. Με αυτό τον τρόπο οριοθετούν κάθε φορά τις πιθανές κατευθύνσεις που μπορεί να πάρει η εξελικτική πορεία της ορειβασίας. Για να συντηρηθεί το κίνητρο του αναρριχητή για το άθλημά του και να προστατευθεί από τη διαρκή ταχύρυθμη εξέλιξη της τεχνολογίας είναι απαραίτητη η συνεχής αλλαγή και αντικατάσταση των παλιών κανόνων - περιορισμών με νέους. Έτσι βλέπουμε τελευταία να εξαφανίζεται η απόλυτη ελευθερία δράσεων στις αποστολές και το παιχνίδι αυτό να τείνει να αντικατασταθεί από το παιχνίδι των υπερ-αλπικών διαδρομών.

    Και βέβαια η ορειβασία έχει και πολλές άλλες διαστάσεις όπως τη ψυχολογική, τη συμβολική ακόμα και τη θρησκευτική. Για τον γράφοντα, ένα trekking, για παράδειγμα στα Ιμαλάϊα, θα μπορούσε να παρομοιαστεί με θρησκευτικό τουρισμό. Δέος και ιεροπρέπεια σε πλημυρίζουν αντικρίζοντας από κοντά τους γίγαντες των Ιμαλάιων. Αφυπνίζονται μέσα σου σκέψεις και αισθήματα που έχουν να κάνουν με την ανώτερη διάσταση του ανθρώπου, την πνευματική…..

    «Φίλε Ορειβάτη. Αγάπησε το βουνό, την ορεινή φύση, την ορειβασία και θα ανακαλύψεις την πραγματική αγάπη για τα πάντα: Για το απέραντο Σύμπαν που μας περιβάλλει, για τον πανέμορφο πλανήτη Γη, για το συνάνθρωπο που είναι σάρκα από τη σάρκα μας, άσχετα αν άλλοτε τον ονομάζουμε εχθρό και άλλοτε φίλο, και για τον ίδιο τον μοναδικό τον ανεπανάληπτο εαυτό σου. Αγάπησε την ορειβασία και θα συναντήσεις το Θεό της δημιουργίας»⁸

    Και καθώς το παρόν άρθρο δεν είναι τίποτα περισσότερο από θραύσματα αντιγραφών, θα κλείσουμε αντιγράφοντας ένα τραγούδι που έγραψε ο Πλάτων Μεταξάς⁹ το 1931.

«Μας λένε τρελούς μες την πόλη

γιατί γυρνάμε στα βουνά.

Μας λένε πως είμαστε όλοι

πλασμένοι για την ερημιά.

Δεν ξέρουν πως μακριά απ’ την πόλη,

μες τα βουνά είναι η ζωή.»

Πλάτων Μεταξάς

 

Κώστας Φύκιρης

 

________________________________________

Σημειώσεις:

1. Reinhold Messner: θεωρείται ως ένας από τους μεγαλύτερους ορειβάτες όλων των εποχών με μεγάλη ορειβατική – αναρριχητική δράση. Είναι ο πρώτος που ανέβηκε στο Έβερεστ χωρίς οξυγόνο και ο πρώτος που σκαρφάλωσε και τις 14 κορυφές άνω των 8 χιλιάδων μέτρων. Επίσης έχει γράψει αρκετά βιβλία.

2. G.W. Young: μια από τις σπουδαιότερες μορφές τις βρετανικής ορειβασίας στα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα. Επίσης ήταν συγγραφέας και ποιητής.

3. Πρόκειται για το βιβλίο: ΟΡΕΙΒΑΣΙΑ Αναλυτικό Τεχνικό Εγχειρίδιο, έκδοση του 2007 από τον ΕΟΣ Αχαρνών με συγγραφείς τους Δημήτρη Κάραλη και Άρη Θεοδωρόπουλο.

4. C.T. Dent (1850-1912): Άγγλος ορειβάτης – αναρριχητής από τους μεγαλύτερους στα τέλη του 19ου αιώνα. Επίσης ήταν συγγραφέας

5. Βιβλίο: Εγκόλπιον Τεχνικής Ορειβασίας – σύμβουλος όλων των μορφών του ορειβατικού παιχνιδιού, έκδοση του 1997 από τον ΕΟΣ Αχαρνών με συγγραφείς τους Γκότφριντ Πολυκράτη και Στέλιο Βασιλόπουλο

6. Βιβλίο: Ορειβασία - ιστορία και ιστορίες, έκδοση του 2007 από τις εκδόσεις Ανάβαση με συγγραφέα τον Γεώργιο Μαρτζούκο

7. Lito Tejeda-Flores: Γνωστός κυρίως για τη δράση του στο σκι και το ορειβατικό σκι για τα οποία έχει γράψει πολλά βιβλία και άρθρα. Επίσης μεγάλος ορειβάτης – αναρριχητής με σπουδαίες αναβάσεις όπως αυτή στο Fitz Roy στη Παταγονία το 1968.

8. Απόσπασμα από το βιβλίο: Εγκόλπιον Ορειβασίας, έκδοση του 1995 από τον ΕΟΣ Αχαρνών με συγγραφείς τους Γκότφριντ Πολυκράτη και Στέλιο Βασιλόπουλο.

9. Πλάτων Μεταξάς: ένας από τους πρώτους έλληνες ορειβάτες. Άνηκε στην ομάδα των περίφημων «κούκων» που το 1928 ίδρυσαν τον πρώτο ορειβατικό σύλλογο στην Ελλάδα.